Coronavirus Update

Opkomende coronavirussen bij dieren

Diagnostic Update • april 2020

De recente uitbraak van een nieuw coronavirus, dat bij mensen luchtwegaandoeningen veroorzaakt, heeft tot vragen geleid over het belang van dit nieuwe virus voor dieren. De informatie in dit document beantwoordt een aantal van de veelgestelde vragen over het coronavirus. Het inzicht in coronavirussen en hun transmissie ontwikkelt zich snel. Voor de meest actuele informatie raden wij u aan de bronnen te raadplegen aan het einde van deze Diagnostic Update.

Ziekte door het coronavirus (Coronavirus Disease 2019, COVID-19) werd voor het eerst waargenomen in China; die eerste uitbraak vond plaats in de stad Wuhan. De ziekte wordt veroorzaakt door een nieuw type coronavirus genaamd SARS-CoV-2, dat naar vermoeden oorspronkelijk van vleermuizen afkomt. Sinds de opkomst van COVID-19 eind 2019, heeft het virus zich naar diverse locaties over de hele wereld verspreid.^1–3

Het SARS-CoV-2 virus, dat COVID-19 veroorzaakt, is een uniek coronavirus dat de luchtwegen bij de mens infecteert. Het is anders dan de coronavirussen die voorheen werden aangetroffen bij mensen en dieren. Coronavirussen vormen een grote familie van virussen, bestaand uit vele subgroepen van virussen die vaak gevonden worden bij zowel mensen als zoogdieren, vogels en reptielen.

Alfa- en beta-coronavirussen – waaronder de coronavirustypen die verantwoordelijk zijn voor gewone verkoudheid bij de mens – besmetten meestal zoogdieren, terwijl gamma- en delta-coronavirussen meestal vogels en vissen besmetten. Veel van de gangbare coronavirussen die ziekteverschijnselen bij huisdieren veroorzaken, zoals het feline enterale coronavirus, zijn alfa-coronavirussen. SARS-CoV-2, verantwoordelijk voor de recente uitbraak van COVID-19 onder de mensen, is een bèta-coronavirus.

Transmissie van COVID-19 bij huisdieren

Vooraanstaande volksgezondheidsinstanties zijn het erover eens dat COVID-19 voornamelijk een humane aandoening is die rechtstreeks van mens tot mens wordt overgedragen via druppeltjes in de lucht.^1-4 Secundaire overdracht door het aanraken van een door het virus besmet oppervlak is ook mogelijk, met name bij gladde oppervlakken van plastic of metaal.^5,6 Poreuze oppervlakken zoals kleding en vacht lijken minder geschikte oppervlakken te zijn voor het overdragen van pathogenen.

Recente studies met experimenten op katten en fretten hebben aangetoond dat deze dieren besmet kunnen raken en dat ze de besmetting op andere dieren kunnen overdragen. Honden daarentegen zijn over het algemeen resistent tegen infecties met COVID-19. Waarschijnlijk als gevolg van de verschillen in de ACE-2-receptoren tussen de diersoorten.^7-9  In uitzonderlijke gevallen is er een omgekeerde zoönotische overdracht (van geïnfecteerd mens op dier) geconstateerd bij katten, fretten en honden.^10,11 Infectie bij katten en fretten is vaak subklinisch, maar kan zorgen voor milde respiratoire klachten, koorts en in sommige gevallen gastro-intestinale klachten. Bij deze niet-primaire gastheersoorten lijkt de infectie minder langdurig te zijn dan bij mensen. In tegenstelling tot honden en katten zijn nertsen geïdentificeerd als een diersoort die gevoelig is voor infectie van SARS-CoV-2 (bijvoorbeeld door geïnfecteerde mensen in situaties met een hoge populatiedichtheid, zoals nertsenfokkerijen) en kunnen mogelijk een reservoir voor infectie en virusmutatie vormen.¹² Hoewel er sporadisch melding is gemaakt van kortdurende, omgekeerde zoönotische infecties bij honden die leven bij mensen die zijn geïnfecteerd met het coronavirus, zijn er geen klinische verschijnselen bij deze honden geconstateerd.^10,13 Men gaat er vanuit dat huisdieren geen rol spelen bij het overbrengen van een COVID-19 besmetting op mensen.^1-4

De inzichten in het overbrengen van SARS-CoV-2 en de ziekte COVID-19 evolueren snel. Voor de meest actuele informatie over het risico op overbrenging van SARS-CoV-2 op dieren, kunt u de website van het RIVM over COVID-19 raadplegen.

Ontwikkeling van de IDEXX SARS-CoV-2 (COVID-19) RealPCR Test

IDEXX Reference Laboratories heeft een nieuwe realtime PCR-test ontwikkeld en gevalideerd voor de detectie van SARS-CoV-2 (COVID-19), gebaseerd op de vrijgegeven genetische kenmerken van het virus van de recente uitbraak onder mensen.¹⁴ De IDEXX SARS-CoV2 (COVID-19) RealPCR Test richt zich op hetzelfde nucleocapside-gen als de assay van de CDC (Centers of Disease Control and Prevention), maar is specifiek ontworpen voor gebruik bij dieren. De test is zorgvuldig ontwikkeld om kruisreactiviteit met andere veterinaire coronavirussen te vermijden. Specificiteitsonderzoeken bevestigen dat er bij de nieuwe PCR-test geen kruisreactiviteit voorkomt met de reguliere veterinaire coronavirussen die voorkomen bij gezelschapsdieren. Er is eveneens aangetoond dat de momenteel beschikbare RealPCR-tests voor deze veterinaire coronavirussen geen viraal nucleïnezuur van SARS-CoV-2 detecteren.

Gedurende de eerste validatie van de nieuwe SARS-CoV-2 (COVID-19) RealPCR Test, heeft IDEXX meer dan 3.500 monsters getest van honden, katten en paarden die naar het IDEXX Laboratorium waren opgestuurd voor respiratoire PCR-profielen. Monsters werden parallel getest met drie assays van de CDC. Een subset van fecale monsters ingestuurd voor diagnostische diarree PCR-profielen zijn ook geëvalueerd als onderdeel van kruisreactiviteitsstudies. De monsters waren afkomstig uit de Verenigde Staten en Zuid-Korea. Halverwege maart heeft IDEXX de monitoring uitgebreid naar Canada en Europese landen, waaronder gebieden met veel humane gevallen van COVID-19. 

Richtlijnen voor afnemen van monsters

Wij raden aan om te overleggen met de NVWA (NL) over de meest recent richtlijnen met betrekking tot een veilige afname van monsters voordat een huisdier wordt getest op SARS-CoV-2. Het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen, waaronder handschoenen, mondkapje, jas en oogbescherming, wordt geadviseerd als er monsters worden afgenomen bij een huisdier dat mogelijk met SARS-CoV-2 is geïnfecteerd.

Het ideale monster is afhankelijk van de klinische presentatie en het doel van de test.

• Bij respiratoire symptomen: Diep keelswab (met zichtbaar organisch materiaal op de swab; stevig wrijven) en een conjunctivale swab (veeg het oog schoon, bemonster aan de binnenzijde van het ooglid). Als de patiënt meewerkt kan er ook een diepe neusswab worden afgenomen. Gebruik swabs zonder transportmedium in een steriele buis en bewaar het monster gekoeld.
• Bij gastro-intestinale symptomen: 3-5 gram (minimaal 1 gram) verse ontlasting in een steriel potje, een diepe keelswab (met zichtbaar organisch materiaal op de swab; stevig wrijven) en een conjunctivale swab (veeg het oog schoon, bemonster aan de binnenzijde van het ooglid). Gebruik swabs zonder transportmedium in een steriele buis en bewaar het monster gekoeld.
• Zonder duidelijke symptomen (bijv. onderzoeksdoeleinden): 3-5 gram (minimaal 1 gram) verse ontlasting in een steriel potje, een diepe keelswab (met zichtbaar organisch materiaal op de swab; stevig wrijven) en een conjunctivale swab (veeg het oog schoon, bemonster aan de binnenzijde van het ooglid) en een diepe neusswab. Gebruik swabs zonder transportmedium in een steriele buis en bewaar het monster gekoeld.

Omgaan met huisdieren die SARS-CoV-2 positief zijn

COVID-19 is een aandoening die internationaal gezien gemeld moet worden. Als er een positief SARS-CoV-2 resultaat wordt vastgesteld, zal IDEXX de essentiële informatie die vereist is onder de geldende wetgeving doorgeven aan volksgezondheidsinstanties en/of veterinaire instanties. De dierenarts die het monster heeft ingezonden, is ook verantwoordelijk voor het melden van het positieve resultaat en speelt een belangrijke rol door extra klinische gegevens te leveren en informatie te verschaffen over de voorgeschiedenis van de patiënt. Positieve resultaten van de IDEXX SARS-CoV-2 (COVID-19) RealPCR Tests zullen bovendien worden bevestigd door een derde, door de overheid erkend laboratorium.

Positieve PCR-testresultaten bij een huisdier in een huishouden dat positief is getest op COVID-19 kan óf het resultaat zijn van het overbrengen van omgekeerde zoönotische infecties door de geïnfecteerde eigenaar (of een andere geïnfecteerde volwassene) op het dier, óf het wijst op een omgevingsbesmetting. Het is van belang de resultaten te interpreteren op basis van de voorgeschiedenis, klinische verschijnselen en de testresultaten van meer gangbare veterinaire pathogenen.

Geïnfecteerde huisdieren moeten symptomatisch worden behandeld, gebaseerd op klinische verschijnselen, en nauwlettend worden gecontroleerd op tekenen van secundaire complicaties (bijv. een bacteriële infectie). Als de respiratoire symptomen zo mild zijn dat opname in een kliniek niet nodig is, is het advies het dier samen met zijn eigenaar thuis in quarantaine te laten gaan. Als er geen voorgeschiedenis van humane COVID-19 infecties in het gezin is, luidt het advies om met een volksgezondheidsinstantie te overleggen wat de beste manier is om de mensen in het huishouden te testen en het geïnfecteerde dier te verzorgen. Een herhaling van de PCR-test binnen één tot twee weken moet worden overwogen om te bevestigen dat het dier niet meer PCR-positief is, voordat het huishouden als infectievrij kan worden beschouwd en het dier weer in contact kan komen met andere dieren die niet met het virus in aanraking zijn geweest (met name katten en fretten).

Voorkomen van besmetting met COVID-19

De aanbevelingen voor het voorkomen van de verspreiding van COVID-19 draaien allemaal om het voorkomen van de blootstelling eraan. Ze omvatten het vermijden van persoonlijk contact met zieke mensen, het beperken van reizen, het vermijden van bijeenkomsten met veel mensen, regelmatig handen wassen en het bedekken van neus en mond bij hoesten of niezen.^1,2

Op dit moment zijn er nog geen antivirale geneesmiddelen waarvan bewezen is dat ze effectief zijn als behandeling van COVID-19. Ook zijn er nog geen vaccins op de markt voor de preventie van besmetting met SARS-CoV-2 bij mensen en dieren.

Omgekeerde zoönotische infecties (mensen die hun huisdieren infecteren) die resulteren in een klinische aandoening worden als ongebruikelijk beschouwd, maar als bij de eigenaar van een huisdier de diagnose COVID-19 is gesteld, raden het RVIM en andere instantie wereldwijd aan het contact met huisdieren te vermijden als voorzorgsmaatregel om te voorkomen dat de dieren besmet raken. Indien mogelijk, moet een ander familielid of lid van het huishouden de dagelijkse zorg voor het dier overnemen.